Grauw beton, een beetje claustrofobie wanneer je gebukt door donkere gangetjes schuifelt, jezelf even militair voelen. Ik heb iets met bunkers. Vooral als de tand des tijds er flink aan heeft geknaagd. Met de Hollandse Waterlinie en de Grebbelinie hebben we mooie bunkercomplexen in Nederland. En daar komt een prachtig stukje bunkererfgoed bij: op de Wadden.
Waddenbunkers, ze waren er wel, maar je stond er eigenlijk niet zo bij stil. In elk geval niet als oorlogsherinnering. Veel bunkers deden vooral dienst als beruchte en geliefde feest- en voosplekken. Ten minste, dat fluisterde men altijd over die bunkers in de duinen. Zelf ben ik uiteraard, ook in mijn wildere eilandjaren, uitsluitend en louter uit cultuurhistorische overwegingen in dergelijke bunkercomplexen aanwezig geweest. Ik zweer het.
Bunker op Terschelling
Bunkerles
Eerst een klein lesje bunkerhistorie. Al in het begin van de Tweede Wereldoorlog startte Hitler met de bouw van de Atlantikwall. Een verdedigingslijn van 5200 kilometer die van Noorwegen naar Zuid-Frankrijk liep en de geallieerden buiten de Duitse deur moest houden. De Waddeneilanden vormden een belangrijke schakel in deze lijn.
Eilander complexen
Op alle eilanden werden flinke bunkercomplexen uit de grond gestampt met radarstellingen, luchtafweer en kanonnen. Op Terschelling, Schiermonnikoog, Ameland en Vlieland ging het om bunkers met luchtafweer. Op Texel stond een ‘Stützpunkt’ met zwaar geschut om een eventuele invasie uit zee af te weren.
De wasserman
De bunkers hadden de nodige impact op de eilanden. Zomerhuisjes moesten wijken, bomen werden gekapt, prikkeldraad verscheen, duin en strand werden verboden terrein. De eilanders kregen te maken met flinke Duitse garnizoenen (per eiland 700 man) die er werden gelegerd. Jarenlang waren de eilanden zelfs verboden gebied voor burgers van de vaste wal.
WeggeMOFfeld
Nadat ‘den mof’ in 1945 huiswaarts keerde, werden de meeste bunkers op de eilanden opgeblazen of onder een laag zand geschoven. Weg met die oorlog en de herinneringen. Toch verdwenen de bunkers nooit helemaal. Het Tiger Complex in West-Terschelling, de bunkers bij Formerum, ooit onderdeel van de Marjot-stelling, die als vakantiehuisjes dienst doen. Bunker de Wasserman op Schier is nog altijd een imposante verschijning. Maar ook op Texel (Loodsmanduin), Vlieland (12H-complex) en Ameland (bunkerresten bij Hollum)is de herinnering aan Hitler’s Atlantikwall nog tastbaar.
Bunker de Wassermann op Schier
Op Ameland werden twee bunkers al enkele jaren geleden door vrijwilligers toegankelijk gemaakt opengesteld voor publiek. De komende jaren gebeurt dit ook op de andere eilanden. Er is inmiddels anderhalf miljoen euro subsidie voor vrijgemaakt. Ook zijn er plannen om laatste ooggetuigenverslagen tentoon te stellen en om in 2018 een internationale conferentie over de Atlantikwall te organiseren: in culturele hoofdstad Leeuwarden.
Als bunker- en waddenliefhebber plannen om blij van te worden. Afgelopen vrijdag werd op Terschelling het startsein gegeven. Uiteraard hoop ik wel dat er voor de jonge generatie op elk eiland een eigen feest- en voosbunker overblijft. Of in elk gebal een bunker waar nog heimelijk over gefluisterd kan worden.
